Bu gün yayılan xəbərlərdən belə aydın oldu ki, dekabr ayında Mərkəzi Bankın ehtiyatlarında sürətli ərimə davam etməkdədi. Çox narahatedici durumdu - ehtiyatların sürətli əriməsi ölkənin maliyyə sisteminin kollapsına səbəb ola bilər.
Bisnes də, vətəndaşlar da bu prosesdən eyni dərəcədə zərbə alacaq - biznes müflis olmaqla, vətandaşlar məşəqqtəli sosial durumla.
Ehtiyatlar niyə əriyir? Bunun səbəbi vətəndaşlar deyil - vətəndaşın sadəcə olaraq dollar almağa pulu yoxdu. Hər halda Elman müəllimin "yastıq" söhbətini cəmiyyətimiz gərgin dövrdə əsəbləri sakitləşdirməyə hesablanmış yumor kimi qəbul etdi.
Əsas səbəb kənara valyuta axınıdı. Sadəcə Mərkəzi Bank şəffaf bir qurum olaraq cəmiyyətin qarşısına çıxıb gerçək durumu izah etmək istəmir. Nədən söhbət gedir?
Bisnes də, vətəndaşlar da bu prosesdən eyni dərəcədə zərbə alacaq - biznes müflis olmaqla, vətandaşlar məşəqqtəli sosial durumla.
Ehtiyatlar niyə əriyir? Bunun səbəbi vətəndaşlar deyil - vətəndaşın sadəcə olaraq dollar almağa pulu yoxdu. Hər halda Elman müəllimin "yastıq" söhbətini cəmiyyətimiz gərgin dövrdə əsəbləri sakitləşdirməyə hesablanmış yumor kimi qəbul etdi.
Əsas səbəb kənara valyuta axınıdı. Sadəcə Mərkəzi Bank şəffaf bir qurum olaraq cəmiyyətin qarşısına çıxıb gerçək durumu izah etmək istəmir. Nədən söhbət gedir?
1) Bu sırf ehtimaldı, amma reallığa çox yaxındı - idxala rəsmi elan ediləndən daha çox valyuta xərclənir.
Rəsmi məlumata görə, bu ilin 10 ayının nətisəcinə görə ixrac idxalı 2.2 milyard dollar üstələyib. UNCTAD-ın məlumatları əsasında ötən il apardığımız tədqiqat göstərdi ki, idxalın rəsmi həcmi real həcmindən azı 30% az göstərilir. İndi Mərkəzi Bank deyə bilərmi: belə alternativ hesablaması varmı, varsa nəticələr nə göstərir? Yoxdursa niyə kifayət real olan bir problemi araşdırmağa maraqlı deyillər?
Rəsmi məlumata görə, bu ilin 10 ayının nətisəcinə görə ixrac idxalı 2.2 milyard dollar üstələyib. UNCTAD-ın məlumatları əsasında ötən il apardığımız tədqiqat göstərdi ki, idxalın rəsmi həcmi real həcmindən azı 30% az göstərilir. İndi Mərkəzi Bank deyə bilərmi: belə alternativ hesablaması varmı, varsa nəticələr nə göstərir? Yoxdursa niyə kifayət real olan bir problemi araşdırmağa maraqlı deyillər?
2) Ölkədən kənara sərmayə və əmanət formasında çıxan leqal və qeyri-leqal kapitalın həcmi ölkəyə cari valyuta axınlarının müqabilində həddən artıq böyükdür.
Qeyri-leqal kapitalın həcmini hökumətin özündən başqa kimsə deyə bilməz.
Amma rəsmi olaraq ölkədən kənara çıxan valyutanın həcmi kəskin artıb və bu fakt onu deməyə əsas verir ki, qeyri-leqal kapitalın da artımı baş verir. Rəsmi olaraq Azərbaycandan çıxan kapitala diqqət yetirək: 2015-ci ilin 9 ayı ərzində birbaşa investisiya formasında Azərbaycandan xaricə 2.6 milyard dollar çıxıb. Bu məbləğin 1.4 milyard dolları Neft Şirkətinin xaricdəki layihələri ilə bağlıdı. Bəs yerdə qalan 1.2 milyard birbaşa investisiya kimi hansı ölkələrə gedib - milli iqtisadiyyatın hazırkı sərmayə və valyuta defisiti dövründə?
Vacib məqam: 2012-2014-ci illərin eyni dövründə xaricə çıxan birbaşa investisiyalar cəmi 2.7 milyard dollar olmuşdu. Təkcə bu fakt 2015-ci ildə kapital axının necə sürətləndiyini təsdiq edir.
Ölkədən kənara çıxan kapitalın həcminin böyüklüyünü təsdiqləyən 2-ci fakt: "depozitlər və nağd valyuta" formasında bu ilin 9 ayında ölkədən kənara 4.6 milyard dollar çıxıb. Bu 2014-cü ilin 9 ayına nisbətən təxminən 1.3 milyard dollar çoxdu.
3-cü fakt: 2015-ci ildə xaricilər Azərbaycandan "kreditlər və digər investisiyalar" maddəsi altında 824 milyon dollar çıxarıblar. Halbuki 2014-cü ildə bu maddə altında xaricilər Azərbaycana 1.042 milyard dollar valyuta gətirmişdilər.
4-cü fakt: tədiyyə balansının metodologiyasına görə, "uçota alınması mümkün olmayan valyuta kütləsi" böyüyüb. 2015-ci ilin 9 ayında uçotsuz ölkədən çıxan valyuta uçotsuz daxil olan valyutadan 2.8 milyard dollar çox olub. Halbuki 2014-cü ildə (9 ay) həmin fərq 1.7 milyard dollar, 2013-də isə 900 milyon dollar olmuşdu.
Qeyri-leqal kapitalın həcmini hökumətin özündən başqa kimsə deyə bilməz.
Amma rəsmi olaraq ölkədən kənara çıxan valyutanın həcmi kəskin artıb və bu fakt onu deməyə əsas verir ki, qeyri-leqal kapitalın da artımı baş verir. Rəsmi olaraq Azərbaycandan çıxan kapitala diqqət yetirək: 2015-ci ilin 9 ayı ərzində birbaşa investisiya formasında Azərbaycandan xaricə 2.6 milyard dollar çıxıb. Bu məbləğin 1.4 milyard dolları Neft Şirkətinin xaricdəki layihələri ilə bağlıdı. Bəs yerdə qalan 1.2 milyard birbaşa investisiya kimi hansı ölkələrə gedib - milli iqtisadiyyatın hazırkı sərmayə və valyuta defisiti dövründə?
Vacib məqam: 2012-2014-ci illərin eyni dövründə xaricə çıxan birbaşa investisiyalar cəmi 2.7 milyard dollar olmuşdu. Təkcə bu fakt 2015-ci ildə kapital axının necə sürətləndiyini təsdiq edir.
Ölkədən kənara çıxan kapitalın həcminin böyüklüyünü təsdiqləyən 2-ci fakt: "depozitlər və nağd valyuta" formasında bu ilin 9 ayında ölkədən kənara 4.6 milyard dollar çıxıb. Bu 2014-cü ilin 9 ayına nisbətən təxminən 1.3 milyard dollar çoxdu.
3-cü fakt: 2015-ci ildə xaricilər Azərbaycandan "kreditlər və digər investisiyalar" maddəsi altında 824 milyon dollar çıxarıblar. Halbuki 2014-cü ildə bu maddə altında xaricilər Azərbaycana 1.042 milyard dollar valyuta gətirmişdilər.
4-cü fakt: tədiyyə balansının metodologiyasına görə, "uçota alınması mümkün olmayan valyuta kütləsi" böyüyüb. 2015-ci ilin 9 ayında uçotsuz ölkədən çıxan valyuta uçotsuz daxil olan valyutadan 2.8 milyard dollar çox olub. Halbuki 2014-cü ildə (9 ay) həmin fərq 1.7 milyard dollar, 2013-də isə 900 milyon dollar olmuşdu.
Kənara valyuta axınlarının bu qədər artdığı dövrdə ölkəyə daxil olan valyuta həcminin azalma miqyasına baxın: 2015-c ilin 9 ayında əmtəə ixracı və kreditlər hesabına daxil olan valyuta 10 milyard dollara çatmır.
Amma 2014-də 20 milyard dollar ətrafında idi. İndi manat bu stiuasiyada necə davranmalıdı və "yastıqsevərlik"də günahlandırılan sadə vətəndaşın günahı nə?
Amma 2014-də 20 milyard dollar ətrafında idi. İndi manat bu stiuasiyada necə davranmalıdı və "yastıqsevərlik"də günahlandırılan sadə vətəndaşın günahı nə?
No comments:
Post a Comment