Ölkədən çıxan valyuta gələn valyutanı üstələyir

Mərkəzi Bank ilin ilk yarısı üçün tədiyyə balansının göstəricilərini açıqlayıb. Media və təhliliçilər üçün maraqlı ola biləcək əsas məqamlar:

1) Cari hesablar balansının saldosu yenə "qırmızı xətt"in bir addımlığındadı - cəmi 63.8 miıyon müsbət saldo var. Halbuki ötən 6 ayında bundan 100 dəfə çox - 6.4 milyard dollar olmuşdu. Azərbaycanda qeyri-leqal idxalın həcminin kifayət qədər böyük olduğunu nəzərə alsaq, hətta cari hesablar balansındakı həddən artıq kiçik müsbət saldonun olmasından şübhələnməyə əsas var;

2) Xidmətlər balansında müsbət tendensiya olub - xidmət ixracı 10% (200 milyon dollar) artıb. Mənfi tendensiya isə bu olub ki, Azərbaycan turizm xidmətlərinin ixracını artıra bilməyib və ötən ili 6 ayında olduğu qədər turizm xidmətləri ixrac edilib - 1.1 millyard dollar. Amma əvəzində vətəndaşlarımız xaricdə ötən ilkindən 25% artıq pul xərcləyiblər və nəticədə turizm xidmətlərinin idxalı 350 miıyon dollardan çox artıb. Ümumilikdə isə xidmət idxalının 500 millyon dollar azalması, xidmət ixracının 200 milyon dollar artması nəticəsində xidmətlər hesabının mənfi saldosu 500 milyon dollara qədər azalıb;

3)  Neftin qiymətinin enməsi ilkin gəlirlər çərçivəsində neft şirkətlərinin mənfəət nefti formasında ölkədən çıxardığı pulların  (repatriasiya) həcminə də təsir göstərib. Ötən il bu kanalla ölkədən 1.9 milyard dollar vəsait çıxmışdı. Bu ilin 6 ayında isə həmin gösərici 1.391 milyard dollara enib. Həmiçinin əcnəbilərə ödənilən əmək haqqına və xarici kreditlərə görə ötən il ölkədən 383 milyon dollar çıxmışdı, amma bu il həmin istiqamətlər üzrə çıxan vəsaitlərin həcmi 190 milyon dollar artaraq 575 milyon dollara çatıb.
Ümumlikdə ilkin gəlirlər çərçivəsində ölkədən kənara çıxan valyuta 400 milyon dollar, Azərbaycana gələn valyuta isə 85 milyon dollar azalıb;

4) Təkrar gəlirlər çərçivəsində ölkəyə gələn pullar 290 milyon dollar, ölkədən gedən pullar 382 milyon dollar azalıb. Təkrar gəlirlər əsasən xarcidən ölkə vətəndaşlarına göndərilən pulları və humanitar yardımları əhatə edir, Çox güçam ki, daxil olan pulların azalması əsasən Rusiyadan remitanslərin azalması ilə bağlıdır;

5) Ötən ilin 6 ayına nisbətən bu ilin birinci yarısında maliyyə hesabı çərçivəsində ölkədən kənara valyuta çıxışı təxminən 2.9 milyard dollar artıb, amma əvəzində ölkəyə daxil olan valyuta həcmi 2 milyard dollara qədər azalıb. Nəticədə ölkənin tədiyyə balansının ümumi saldosu (-) 6.3 milyard dollar təşkil edib. Baxmayaraq ki, xaricə çıxan sərmayələr və əmanətlər ölkənin ümumu aktivlərini artırıb, amma bu proses ölkəyə anoloji həcmdə valyuta axını ilə müşaiyət olunmadıqda, milli valyuta həmişə təzyiq alıtında olur və onun məzənnəsi kövrəkliyi ilə seçilir. Buna son zamanlar ən yaxşı nümunələrdən biri elə Türkiyədir. Əvvəlki dövrlə müqayisədə Türkiyə ixracında azalma, ölkəyə valyuta axınının zəifləməsi, əvəzində ölkədən çıxışın artması son dövrlər milli valyuta reytinqlərində lirəni Braziliya rialı ilə birgə ən həssas valyutalarından birinə çevirib.

Ölkədən kənara çıxan valyutanın 1.697 milyard dolları xaricə yönəldilən birbaşa investisiyalarla bağlı olub. O cümlədən bu vəsaitin 1.163 milyard dolları Azərbaycanın xaricdəki neft-qaz layihələri, 534 miıyon dolları isə qeyri-neft layihələri ilə bağlı olub. Ötən ilə nisbətən Azərbaycandan birbaşa sərmayə kimi çıxan valyutanın həcmi təxminən 1.3 milyard dollar artıb.
Bu dövrdə xarcidən Azərbaycana birbaşa investisiya formasında 2.143 milyard dollar daxil olub ki, bu ötən ilə nisbətən cəmi 70 milyon dollar çoxdur. Müqayisə üçün maraqlıdır: birbaşa sərmayə kimi ölkədən çıxan valyutanın həcmi təxminən 1.3 milyard dollar artır, ölkəyə daxil vəsait isə 70 milyon dollar.

Azərbaycandan çıxan portfel investisiyalar 80 milyon artaraq 182 miıyon dollara çatıb, əvəzində ölkəyə gələn portfel formasında sərmayələr 1 milyard dollar azalaraq 747 milyon dollara enib.

Nəhayət, digər investisiya formasında Azərbaycandan çıxan vəsaitlər 1.5 milyard dollar artaraq 7.1 milyard dollara çatıb, Bu məbləğin 4.5 milyard dolları "depozit və nağd valyuta" maddəsi altında çıxıb. Ötən il bu məbləğ 2.6 milyard dollar olmuşdu. Təəssüf ki, Mərkəzi Bankın hesabatlarında bu maddənin detalları açıqlanmır. Amma metodologiyaya görə, bura bank, qeyri-bank, rezident fiziki şəxslərin xaricdəki hesablara köçürmələrindən söhbət gedir.

Digər investisiyalar bölməsi üzrə yerdə  qalan 2.5 milyard dollar isə "ticarət kreditləri və avanslar" maddəsi altında ölkədən çıxıb. Bura isə əmtəə və xidmətlərin ixracı üzrə debitor borcları üzrə ödənişlər daxildir